Wpływ bakterii paciorkowca na układ odpornościowy człowieka

Zakażenia bakteryjne często towarzyszą zaburzeniom procesów immunologicznych w organizmie człowieka. Jednymi z najczęściej atakujących układ odpornościowy, są bakterie paciorkowca. Co to za szczep? Jakie choroby wywołuje? Czy można się przed nim chronić? Dowiedz się więcej.

Bakterie paciorkowca – co to za rodzaj?

Paciorkowce, inaczej nazywane streptokokami (od łacińskiej nazwy Streptococcus), to grupa bakterii Gram dodatnich. Mają kulisty kształt i wywołują wiele chorób. Wpływają na hemolizę, czyli rozpad erytrocytów (czerwonych krwinek). Dzieli się je więc na dwie grupy: paciorkowce alfa-hemolizujące i paciorkowce beta-hemolizujące [1].

Do paciorkowców alfa-hemolizujących zaliczają się przede wszystkim [1, 2]:

• Streptococcus pneumoniae (pneumokoki);

• Streptococcus viridans (paciorkowce zieleniejące).

Paciorkowce beta-hemolizujące dzieli się na grupy. W medycynie największe znaczenie ma grupa A oznaczona skrótem GAS oraz grupa B – skrót GBS [3], a w nich szczepy:

• Streptococcus pyogenes (A) – paciorkowiec ropny;

• Streptococcus agalactiae (B) – paciorkowiec bezmleczności.

Wyróżnia się jeszcze grupy C i G, które obejmują patogeny odzwierzęce, zwykle psów [4].

Jak paciorkowce wpływają na układ odpornościowy człowieka?

Kiedy układ odpornościowy człowieka jest w dobrej kondycji, radzi sobie ze zwalczaniem patogenów. Na skutek obniżenia odporności dochodzi do osłabienia reakcji obronnej i wtedy paciorkowce mogą zaatakować układ immunologiczny. W konsekwencji, w zależności od szczepu, mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia i wywołać niektóre choroby m.in. [1]:

• zapalenie gardła i migdałków podniebiennych (angina);

• płonicę;

• zapalenie płuc;

• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych;

• różę;

• martwicze zapalenie powięzi.

Należy pamiętać, że nie zawsze bakterie paciorkowca powodują choroby. Czasami osadzają się w jamie ustnej, w gardle i na błonie śluzowej nosa, nie dając żadnych objawów u ogólnie zdrowych osób. Prowadzą natomiast do rozwoju nosicielstwa – mogą przenosić się na inne osoby i atakować ich osłabiony układ odpornościowy [1].

Jakie choroby wywołują bakterie paciorkowca?

Chorobotwórczość paciorkowców jest szeroka. Jednak najczęściej dają o sobie znać Streptococcus pneumoniae, czyli dwoinka zapalenia płuc (pneumokoki) oraz Streptococcus pyogenes, czyli bakteria odpowiedzialna za najczęstszą przyczynę anginy u dzieci i dorosłych [1].

Infekcje wywołane przez pneumokoki to zwykle [1]:

• zapalenie płuc u dzieci i dorosłych;

• ostre bakteryjne zapalenie ucha środkowego u dzieci i dorosłych;

• bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych u dorosłych.

Dwoinka zapalenia płuc może również wywołać zapalenie zatok, ropne zapalenie stawów i zakażenie krwi. Rzadziej odpowiada za zapalenia wsierdzia lub osierdzia, otrzewnej, tkanek miękkich i skóry, kości lub spojówek [1].

Natomiast paciorkowce beta-hemolizujące z grupy A najczęściej kolonizują gardło. Odpowiadają nie tylko za anginę ropną, ale również za zapalenie gardła lub migdałków, które wymaga podawania antybiotyków. Typowymi objawami anginy paciorkowcowej są nagły początek, silny ból gardła, zaczerwienienie i obrzęk błony śluzowej gardła, wysoka gorączka oraz bóle głowy i węzłów chłonnych szyjnych przednich [1]. Warto jednak pamiętać, że Streptococcus pyogenes może bytować również w pochwie, odbytnicy i niektórych obszarach skóry (np. na owłosionej skórze głowy) [2].

Czy można się chronić przed bakteriami paciorkowca?

Paciorkowce przenoszą się drogą kropelkową lub przez bezpośredni kontakt z osobą chorą, ewentualnie ich nosicielem. Dlatego skutecznym sposobem ochrony jest ograniczanie kontaktu z chorymi osobami. Zaleca się również częste mycie rąk, noszenie maseczek w środowiskach zagrożonych rozprzestrzenianiem się patogenów (np. w aptece) oraz zakrywanie ust i nosa podczas kaszlu i kichania. Jeżeli zostanie zdiagnozowana choroba wywołana przez paciorkowce, np. angina, należy przyjmować antybiotyk przepisany przez lekarza. W łagodzeniu stanów zapalnych pomagają tabletki do ssania o działaniu przeciwbakteryjnym [1].

Kobiety w ciąży powinny chronić swoje nienarodzone dzieci przed bardzo częstymi zakażeniami paciorkowcami grupy B. W tym celu Polskie Towarzystwo Ginekologiczne zaleca wykonanie w trzecim trymestrze ciąży badania na obecności tych bakterii w drogach rodnych oraz odbycie. W przypadku dodatniego wyniku pacjentka przy porodzie musi przyjąć antybiotyk, który uchroni noworodka przed zakażeniem [3].

Dbałość o higienę i profilaktyka to podstawy ochrony przed zakażeniem paciorkowcami.

Artykuł we współpracy z Chlorchinaldin

Bibliografia:

[1] Wiercińska M., Paciorkowiec – czym jest i jakie choroby wywołuje?, 2023 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-bakteryjne/322942,paciorkowiec-czym-jest-i-jakie-choroby-wywoluje (dostęp: 20.12.2023)).

[2] Sawiec P., Inwazyjne zakażenia paciorkowcem grupy A – aktualne wytyczne Canadian PaediatricSociety, 2019 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/wytyczne/217516,inwazyjne-zakazenia-paciorkowcem-grupy-a-aktualne-wytyczne-canadian-paediatric-society (dostęp: 20.12.2023)).

[3] Projektor Jagielloński 2, Paciorkowce grupy B – wróg czyha na noworodki, 2014 (witryna internetowa: https://projektor.uj.edu.pl/medycyna/paciorkowce-grupy (dostęp: 20.12.2023)).

[4] Kuchar E., Jaką rolę w wywoływaniu chorób u człowieka odgrywają paciorkowce grupy B i G?, 2015 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.19.7.4. (dostęp: 20.12.2023)).